دادخواست حقوقی به چه معناست و آشنایی با انواع آن [۱۴۰۳]

گروه وکلای فروکیل در قالب این مقاله سعی در توضیح نکته دارد که دادخواست حقوقی چیست؟

تفاوت دادخواست حقوقی  با شکایت کیفری چیست آثار این دادخواست چیست و چه دعاوی را شامل می‌شود برای کسب اطلاعات در این مورد و مشاوره حقوقی رایگان شما می‌توانید با شماره‌

۰۹۴۲۶۰۰۱۲۰۲ تماس حاصل بفرمایید.

بسیاری افراد زمانی که دچار چالشی می شوند نمیدانند که باید دادخواست حقوقی مطرح کنند؟ یا کیفری ؟ گروه وکلای فروکیل در قالب این مقاله این مطالب را به شما توضیح خواهند داد.

دادخواست حقوقی چیست؟

دادخواست، درخواست رسیدگی به یک دعوای حقوقی از سوی خواهان علیه خوانده است که طبق قانون باید در فرم خاصی به دادگاه ارائه شود. قوانین، تعریف خاص و مشخصی از دادخواست ارائه نکرده‌اند. طبق قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست فرم خاصی است با ظاهر و اصطلاحات خاص که در اختیار افراد قرار داده می‌شود تا دعاوی حقوقی خود را در آن تنظیم کنند. اشخاص با تنظیم و ارائه این فرم به صورت صحیح و براساس شرایط مشخص قانونی، مراجع قضایی را موظف به رسیدگی به دعوا و صدور رای در مورد خواسته خود می ‌کنند. این درخواست رسیدگی در دعاوی حقوقی با عنوان دادخواست شناخته می‌شود.

ارکان اصلی دادخواست حقوقی چیست؟

هر دادخواست حقوقی سه رکن اصلی دارد:

• خواهان یا مدعی : شخصی (حقیق یا حقوقی) که با ارائه دادخواست، درخواست رسیدگی به دعوای خود در دادگاه را دارد.
• خوانده یا مدعی علیه: شخصی که خواهان علیه او اقامه دعوا کرده است.
• خواسته یا موضوع دعوی: همان موضوعی است که خواهان خواستار رسیدگی به آن است و باید با ارئه ادله و مدارک از سوی خواهان به اثبات برسد.

خواسته می‌ تواند مالی (مانند: مطالبه وجه) یا غیرمالی (مانند: الزام به تمکین) باشد.  در صورتی که خواسته مالی باشد باید مبلغ و میزان دقیق آن در دادخواست ذکر شود. در صورتی که مدعی نسبت به امور فرع بر خواسته اصلی خود، مانند: حق الوکاله، هزینه دادرسی، تامین خواسته، خسارت تاخیر یا سایر خسارات دادرسی و … تقاضای رسیدگی داشته باشد، باید این مطالبه خود را در دادخواست بیاورد.

انواع دادخواست حقوقی:

دادخواست انواع مختلفی دارد که شامل این موارد می‌شود:

• دادخواست واخواهی
• دادخواست دادگاه تجدید نظر
• دادخواست دیوان عدالت اداری
• دادخواست فرجام‌خواهی
• دادخواست طاری یا اضافی
• دادخواست متقابل
• دادخواست بدوی به دادگاه حقوقی (مانند: دادخواست طلاق، دادخواست تامین دلیل، دادخواست مطالبه وجه، دادخواست اعسار، دادخواست طلاق توافقی، دادخواست مطالبه وجه چک، دادخواست جلب ثالث، دادخواست انحصار وراثت، دادخواست الزام به تنظیم سند، و …)

آثار دادخواست حقوقی چیست؟

دادخواست مطالبه رسمی حق شمرده می شود و دارای آثاری است که با تقدیم و ثبت آن در دفتر کل دادگاه به وجود می آید. می توان این آثار را در دو بخش بررسی کرد:

بخش اول ؛ آثار دادخواست نسبت به دادگاه تقدیم دادخواست موجب ایجاد تکلیف در رسیدگی وصدور رای برای دادگاه می شود. مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی، قضات دادگاه ها نمی توانند به بهانه سکوت یا نقص یا اجمال یا تعارض قوانین از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع ورزند. اثر مهم دیگر برای دادگاه، تعیین محدوده رسیدگی است؛ به این معنی که دادگاه مکلف است نسبت به آنچه خواهان در دادخواست تعیین نموده و تنها به آنچه تعیین شده رسیدگی نماید و اگر خواهان را چه به صورت جزئی و چه به صورت کلی مستحق تشخیص دهد، به همان میزان حکم صادر کند. مثلا اگر در دادخواست تقاضای پرداخت اجاره بهای معوقه شده باشد، دادگاه نسبت به خساراتی که ممکن است مستاجر به ملک مسکونی زده باشد، رای صادر نخواهد کرد؛ زیرا در دادخواست این امر مطرح نشده است.

بخش دوم  آثار دادخواست نسبت به اصحاب دعوا با تقدیم دادخواست نوعی رابطه حقوقی بین اصحاب دعوا ایجاد می شود که برای هر دو طرف، حقوق و تکالیفی ایجاد می کند. به موجب این رابطه، خواهان تنها تا مقاطعی حق استرداد دادخواست را دارد. این حق استرداد در قانون آیین دادرسی مدنی به این شرح آمده است: خواهان می تواند مادامی که دادرسی تمام نشده است، دعوای خود را استرداد کند. اما استرداد دعوا پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوا در صورت رضایت خوانده ممکن است یا آن که خواهان به صورت کلی از دعوای خود صرف نظر کند. اثر دیگر نسبت به اصحاب دعوا این است که در دعاوی که موضوع آن دین و از نوع وجه رایج کشور است، دادگاه با رعایت تناسب شاخص قیمت سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، مبلغ خسارت تاخیر در ادای دین را تعیین و در حکم می آورد؛ مگر طرفین طوری دیگر مصالحه کنند. اثر دیگر نسبت به خوانده است که او را مکلف به پاسخگویی به دعوایی که علیه او اقامه شده است، می نماید.

نحوه نوشتن دادخواست حقوقی به چه صورت است؟

نوشتن دادخواست حقوقی برخلاف شکواییه کیفری باید بر روی برگه های چاپی که در مراجع قضایی در اختیار مراجعه کنندگان قرار داده می شود، نوشته شود و کلیه شرایط قانونی در نوشتن آن رعایت شود. دادخواست و پیوست های آن باید به تعداد خواندگان افزون بر یک نسخه تقدیم شود. ستون های چاپی موجود در برگه باید به طور کامل نوشته شود و عدم رعایت آن موجب رد دادخواست خواهد شد. براساس  قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه در دادخواست، خواهان یا محل اقامت او معلوم نباشد، ظرف دو روز از تاریخ رسید توسط قرار مدیر دفتر دادگاه رد فوری می شود . خواسته خواهان باید در قسمت مربوط آن دقیقا مشخص شده باشد و همینطور اگر دعوا مالی باشد، باید بهای آن تصریح شود.

خواهان باید رونوشت گواهی شده اسنادی را که به آن در اقامه دعوا استناد کرده، ضمیمه دادخواست نماید. بنابراین نیاز به پیوست اصل اسناد نیست. خواهان باید به میزان مقرر قانونی هزینه دادرسی را به صورت ابطال و الصاق تمبر پرداخت کند که در صورت عدم پرداخت، دادخواست توقیف می شود.

تفاوت دادخواست و شکواییه چیست؟

دعاوی حقوقی با دعاوی کیفری تفاوت ماهیتی دارند. دعوای کیفری زمانی است که شخص مورد بزه و جرم واقع شده و در واقع جرمی ارتکاب یافته؛ اما دعوای حقوقی ناشی از روابط خصوصی و شخصی افراد است. داد خواست مخصوص دعاوی حقوقی است و شکواییه در دعاوی کیفری مطرح می شود. شکایت کیفری را می توان در هر برگه ای نوشت ولی شکایت حقوقی حتما باید در ورقه ای مخصوص به نام داد خواست نوشته شود.

شکایت باید ابتدا در دادسرا اقامه شود و سپس در صورت صدور کیفرخواست، به دادگاه فرستاده می شود. اما دعوای حقوقی مستقیما در دادگاه اقامه می شود. شکواییه به صورت شفاهی هم قابل طرح شدن است و دادسرا را ملزم به بررسی می کند، اما دادخواست حقوقی باید حتما در قالب صحیح قانونی مطرح شود تا موجب اشتغال دادگاه شود.

شرایط دادخواست حقوقی چیست؟

شرط اولیه که موجب داد‌خواست حقوقی شمردن برگه تقدیمی به دادگاه می ‌شود این است که این برگه به زبان فارسی در برگ ‌های چاپی مخصوص نوشته شود. داد‌خواست باید جهت به جریان افتادن در سیستم رسیدگی، حاوی موارد زیر باشد: نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و در صورت امکان شغل خواهان نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده تعیین خواسته و بهای آن مگر آن که تعیین بهاء ممکن نباشد و یا خواسته، مالی نباشد. مثلا خواسته تسلیم موضوع معامله به قیمت ۲۰ میلیون تومان تعهدات و جهاتی که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه می ‌داند، به طوری که واضح و روشن باشد. مثلا به دلیل قراردادی که به دادخواست ضمیمه می‌شود، فرد خود را محق بداند.آنچه خواهان از دادگاه درخواست دارد. ذکر ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد، از اسناد و نوشته‌ جات و اطلاع مطلعین و غیره، ادله مثبته به ترتیب و واضح نوشته می ‌شود و اگر دلیل، گواهی گواه باشد، خواهان باید اسامی و مشخصات و محل اقامت آنان را به طور صحیح معین کند.

امضای دادخواست ‌دهنده (چه خواهان ، چه نماینده و وکیل وی)و در صورت عجز از امضاء، اثر انگشت اوچنانچه خواهان یا خوانده شخص حقوقی باشد، در داد‌خواست نام و اقامتگاه شخص حقوقی نوشته خواهد شد. در صورتی که هر یک از اصحاب دعوا عنوان قیم یا متولی یا وصی یا مدیریت شرکت و امثال آن را داشته باشند، در دادخواست باید تصریح شود. دادخواست بهتر است توسط وکیل خواهان تنظیم شود و مشخصات و نشانی وکیل در آن ذکر شود.

انواع دادخواست از نظر مراحل دادگاه به چه صورت است؟

• تنظیم دادخواست بدوی: تنظیم دادخواست بدوی اولین گام برای شروع به رسیدگی به دعوا است. مرحله بدوی، اولین مرحله رسیدگی به یک دعوا است. در این مرحله، دادگاه با تعیین وقت و ابلاغ به اصحاب دعوا به ماهیت دعوا رسیدگی می کند. قبل از رسیدگی به ماهیت دعوا، دادگاه به بررسی دادخواست بدوی و مطابقت آن با قانون پرداخته و چنانچه در تنظیم دادخواست شرایط  قانونی رعایت نشده باشد وارد ماهیت دعوا نخواهد شد و دادخواست بدوی رد خواهد شد. بنابراین، چگونگی تنظیم دادخواست بدوی، برای شروع به رسیدگی به یک دعوا اهمیت ویژه ‌ای دارد.
• تنظیم  دادخواست تجدیدنظر: با توجه به موضوع دعوا، رایی که در مرحله بدوی صادر می‌شود می‌تواند قابل اعتراض باشد. اعتراض هر یک از طرفین دعوا به رای صادره در مرحله بدوی در قالب دادخواست تجدیدنظرخواهی تنظیم می ‌شود. مهم‌ترین قسمت دادخواست تجدیدنظر، لایحه دفاعیه است که در قسمت شرح دادخواست تجدید نظر قرار می ‌گیرد. لایحه دفاعیه شرح کاملی از وقایع به همراه دفاعیاتی است که بر اساس آن شخص نسبت به دادنامه صادره از دادگاه بدوی معترض است. با تنظیم و ثبت دادخواست تجدید نظر، پرونده از دادگاه بدوی به دادگاه تجدیدنظر استان برای رسیدگی مجدد به دعوا ارسال می ‌شود.
• تنظیم دادخواست واخواهی: در صورتی که خوانده دعوا در جلسات رسیدگی دادگاه حاضر نبوده و ابلاغیه‌های دادگاه به دست وی نرسیده باشد، حکم دادگاه نسبت به او غیابی خواهد بود. تنها احکام غیابی صادره از دادگاه می‌تواند موضوع واخواهی قرار گیرد. واخواهی به حکم غیابی توسط محکوم علیه غایب با تنظیم دادخواست واخواهی به عمل می ‌آید. بنابراین شخصی که حکم نسبت به وی غیابی بوده و این امر در دادنامه تصریح شده است می ‌تواند با تنظیم دادخواست واخواهی رسیدگی مجدد به دعوا را از دادگاه بخواهد. البته پذیرش آن منوط قبول دادگاه است.
• دادخواست اعاده دادرسی: اعاده دادرسی تنها نسبت به احکام قطعیت یافته ممکن است آن هم در موارد و شرایط خاصی قانونی مندرج در قانون آیین دادرسی مدنی. به عبارت دیگر اعاده دادرسی یکی از طرق فوق‌العاده شکایت از آراست که مختص احکام قطعیت یافته بوده و در صورت احراز یکی از شرایط قانونی آن رسیدگی دوباره به دعوا را نزد مرجع صادرکننده حکم مورد درخواست اعاده دادرسی، امکان‌پذیر می ‌نماید. تنظیم دادخواست اعاده دادرسی مستلزم بررسی جهات اعاده دادرسی توسط وکیل پایه یک دادگستری است.
• تنظیم دادخواست طاری: دادخواست طاری در مقابل دادخواست اصلی قرار دارد. دادخواستی که در جریان رسیدگی به دعوای اصلی تقدیم شود، در صورت ارتباط کامل با دعوای اصلی، دادخواست طاری محسوب می‌شود و شامل دادخواست متقابل، جلب ثالث و ورود ثالث است.
• تنظیم دادخواست متقابل: دعوایی را که خوانده علیه خواهان اقامه میکند، دعوای متقابل گویند. دعوای متقابل بایستی با تنظیم دادخواست متقابل و تقدیم به دادگاهی که در حال رسیدگی به دعوای اصلی است به عمل بیاید. زمان تقدیم دادخواست متقابل تا پایان اولین جلسه دادرسی است.
• تنظیم دادخواست جلب ثالث: دعوایی را که اصحاب دعوا (خواهان یا خوانده یک دعوا) علیه شخص ثالثی اقامه می‌کند، دعوای جلب ثالث گویند. طرح دعوای جلب ثالث با تنظیم دادخواست جلب ثالث و تقدیم آن به دادگاهی که به دعوای اصلی رسیدگی می‌نماید به عمل می‌آید. طرفی که می‌خواهد ثالثی را جلب نماید، می‌بایست تا پایان اولین جلسه دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه، نسبت به تنظیم دادخواست جلب ثالث اقدام نماید.
• دادخواست ورود ثالث: دعوایی را که شخص ثالث علیه طرف‌های دعوا (خواهان یا خوانده) اقامه می‌کند، دعوای ورود ثالث گویند. شروع رسیدگی به دعوای ورود ثالث مستلزم تنظیم دادخواست ورود ثالث و تقدیم آن به دادگاهی است که دعوای اصلی در آن مطرح می‌باشد. مهلت ورود ثالث چه در مرحله بدوی یا تجدید نظر باشد، تا وقتی است که ختم دادرسی اعلام نشده باشد.
• تنظیم دادخواست دیوان عدالت اداری: در صورتی که اشخاص شکایتی در مورد عملکرد ماموران یا واحد‌های دولتی یا آرا یا تصمیمات مراجع اختصاصی اداری داشته باشند، دادخواست خود را به دیوان عدالت اداری ارسال می‌کنند. این دادگاه برای رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت مامورین و واحدهای دولتی، آیین نامه‌ها، آرا و تصمیمات مراجع اختصاصی به شرح مذکور در قانون دیوان عدالت اداری شده است. تنظیم دادخواست دیوان عدالت اداری بسیار تخصصی بوده و مستلزم نگارش آن توسط وکیل دیوان عدالت اداری است.

خلاصه مطلب

تنظیم دادخواست  حقوقی به عنوان یک سند پایه و اساسی در مراحل رسیدگی به دعاوی، نقش بسیار مهمی در ایجاد یک پرونده حقوقی دارد. این سند حاوی ادعاها، مشخصات طرفین دعوا، شرح دقیق و مفصل واقعه یا موضوع مورد اختلاف، خواسته‌ها و درخواست ‌های حقوقی، توضیحات در مورد حقوق مورد مطالبه، شواهد و مدارکی که به تایید ادعاها کمک می ‌کنند.

گروه وکلای فروکیل با تجربه در زمینه قوانین و مقررات حقوقی، می‌توانند راهنمایی‌‌های لازم را جهت تهیه و تنظیم دادخواست شما ارائه دهد. تسلط بهترین وکیل بر اصول نگارش حقوقی و شناخت دقیق انواع دادخواست‌ها، می ‌‌تواند مسیری را برای شما به ارمغان آورد که باعث افزایش شانس موفقیت شما در پرونده‌ تان خواهد شد. جهت آشنایی با دادخواست و تنظیم دادخواست مقاله زیر را مطالعه بفرمایید .