شرایط بخشش مهریه[۱۴۰۳] و مدارک مورد نیاز آن چیست؟

گروه وکلای فروکیل در قالب این مقاله سعی در توضیح نکاتی در خصوص مهریه ،وکیل مهریه و بخشش مهریه  دارد بحثی که برای بسیاری از افراد امروزه حائز اهمیت است. و اطلاعات پیرامون آن می ‌تواند از بسیاری از تنش‌ ها و چالش ‌های پیش رو جلوگیری نماید.

برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌ شود مقاله زیر را با دقت مطالعه نمایید و پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید. و در صورت تمایل با هر یک از شماره ‌های ۰۹۴۲۶۰۰۱۲۰۲/۰۹۲۱۸۵۲۹۲۳۹ ارتباط تلفنی گرفته و مشاوره حقوقی رایگان دریافت نمایید.

مهریه چیست؟

مهریه، عبارت است از مالی که به موجب عقد نکاح دایم یا موقت، به ملکیت زن در  آمده و او می تواند، در آن تصرف نموده و یا هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. مهریه، می تواند عند المطالبه و حال باشد. در این صورت، باید، به محض تقاضای زوجه، پرداخت شود؛ یا عندالاستطاعه بوده و پرداخت آن، منوط به توانایی مالی زوج باشد. مهر المسمی، مهر المثل ، مهر السنه و مهر المتعه، انواع مهر، بر اساس قانون مدنی می باشند. در پاسخ به این پرسش که تعریف مهریه چیست، باید گفت: از جمله حقوق مالی که به موجب عقد ازدواج، به زن، تعلق می گیرد، مهریه یا مهر می باشد. به موجب قانون  به صرف عقد نکاح ، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. همانگونه که از این جمله، مشخص می شود، به محض اینکه عقد نکاح، میان زوجین واقع شد، زن، مالک مهریه می شود و هیچ چیز، نمی تواند جلوی این مالکیت را بگیرد. چیزی که به عنوان مهریه، در عقد نکاح، در نظر گرفته می شود، باید مال باشد، قابلیت تملک داشته باشد، متعلق به دیگری نبوده و معین و دقیق باشد. هرچند در عمل، بسیار اتفاق می افتد که زن، موقع طلاق، مهریه را مطالبه کند، اما او، از زمان وقوع عقد، در هر زمان که بخواهد، می تواند، پرداخت مهریه خود را از شوهر درخواست نماید یا تصمیم به بخشش مهریه خود بگیرد. شایان ذکر است، مسایلی همچون، رابطه نامشروع و نشوز زن یا عدم تمکین وی، مانع از استحقاق زن، نسبت به مهریه نیست.

انواع مهریه

مهریه، با توجه به تعهد به نحوه پرداخت نیز، قابل تقسیم بندی است. انواع مهر عبارتند از:

انواع مهر، بر اساس زمان تعیین آن، شامل:

مهر المسمی: از انواع مهر بوده و مالی است که در حین عقد نکاح دایم، با توافق طرفین، به عنوان مهریه زوجه، تعیین می شود.

مهر المثل: از دیگر انواع مهر که از جمله حقوق مالی زن در زندگی مشترک می باشد، مهر المثل می باشد که ، هنگامی که مهرالمسمی؛ مجهول بوده، مالیت نداشته یا ملک غیر باشد، تعیین می شود. همچنین،  شرط تعلق مهر المثل را زمانی می داند که مهریه، در حین نکاح دایم، ذکر نشده است، شرط، بر عدم مهریه شده است و زوجین، قبل از تعیین مهریه مشخص، با یک دیگر نزدیکی داشته اند. در این شرایط، کارشناس دادگاه، موقعیت خانوادگی، فردی، تحصیلی، شغلی و اجتماعی زن را مورد بررسی قرار می دهد و میزان مهریه را، با توجه به مهریه سایر اقارب و نزدیکان او، مشخص و تعیین می نماید.

مهر المتعه:  هر گاه مهر، در عقد، ذکر نشده باشد و شوهر، قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهر المتعه است، و اگر بعد از ‌آن، طلاق دهد، مستحق مهر المثل خواهد بود.  بر خلاف تعیین مهر المثل، در تعیین مهر المتعه، وضعیت اقتصادی مرد، مورد توجه کارشناس دادگاه است، نه وضعیت و شخصیت زن.

مهریه عند المطالبه: در مهریه عند المطالبه، مهریه، حال بوده و به محض مطالبه توسط زن، باید به او پرداخت شود. چنانچه مرد، استطاعت مالی پرداخت آن، به صورت یکجا را نداشته باشد، می تواند، با اثبات اعسار خود به دادگاه، اقدام به تقسیط مهریه و پرداخت آن، طی اقساط نماید.

مهریه عند الاستطاعه: برای دریافت مهریه عندالاستطاعه، زن باید استطاعت یا توانایی مرد، برای پرداخت مهریه را در دادگاه ثابت کند. چنانچه مرد، از توانایی مالی برخوردار نباشد، ملزم به پرداخت مهریه نیست.

مهریه در چه مواردی به زوجه تعلق نمی‌گیرد و نیازی به بخشش مهریه نیست؟

همانطور که پیشتر نیز گفتیم به محض جاری شدن خطبه عقد زن مالک مهریه بوده و اگر مهریه از نوع عندالمطالبه نیز به ثبت رسیده باشد زن می تواند بلافاصله بعد از عقد و یا هر زمان که تمایل دارد مهریه خود را از مرد طلب کند. برای مهریه عندالاستطاعه زمانی که مرد توان مالی در پرداخت را داشته باشد مهریه زن پرداخت می شود. لذا می توان گفت که در هر شرایطی زن مالک مهریه بوده و مرد نمی تواند از پرداخت آن امتناع ورزد.

قابل ذکراست که مواردی مانند عدم انجام وظایف زناشویی، خیانت زن و نشوز نیز موجب سلب مالکیت زن برای دریافت مهریه نخواهد شد. زن حتی بعد از فوت شوهر می تواند مهریه خود را از اموال او طلب کند و این مورد بر سایر بدهی های شوهر و حق السهم ورثه ارجحیت دارد. اما در شرایطی نیز قانون به این موضوع در چه صورتی مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟ توجه کرده و در صورت تحقق موارد ذیل مهریه به زن تعلق نمی گیردو احتیاجی به بخشش مهریه نیست :

۱.باطل بودن نکاح و عدم رابطه زناشویی زوجین: در قانون مدنی یکی از شرایطی که موجب می شود مهریه به زن تعلق نگیرد این گونه بیان شده: اگر به هر دلیلی عقد نکاح دائم و یا موقت از نظر قانون و شرع باطل اعلام شود و میان زوجین نزدیکی واقع نشده باشد در این حالت مهریه به زن تعلق نمی گیرد و حتی اگر زن مهریه خود مطالبه کرده باشد مرد می تواند برای استرداد آن اقدام کند.

به این نکته توجه داشته باشید که این شرایط زمانی محقق خواهد شد که در صورت باطل بودن نکاح میان زوجین رابطه زناشویی نیز برقرار نشده باشد در غیر این صوررت براساس قانون، مهرالمثل به زن تعلق می گیرد و در دادگاه میزان آن تعیین خواهد شد.

۲.عدم تعیین مهریه و فوت یکی از زوجین: برخی از زوجین ممکن است در زمان نکاح دائم میزان و نوع مهریه را تعیین نکنند و توافق در این مورد را به بعد از عقد موکول کنند. باید چنین بیان کرد که اگر در عقد دائم مهر تعیین نشده باشد این نکاح براساس قانون و شرع درست بوده و زوجین می توانند بعد از عقد در این زمینه تصمیم گیری کنند. اگر قبل از تعیین مهریه میان زوجین نزدیکی برقرار شده باشد زن مستحق مهرالمثل خواهد بود ولی اگر یکی از زوجین قبل از تعیین و مشخص نمودن مهریه فوت کند مهریه به زن تعلق نمی گیرد. قابل ذکر است که این شرایط تنها مختص عقد دائم بوده و در عقد موقت تعیین مهریه الزامی است در غیر این صورت نکاح موقت باطل خواهد بود.

۳.نکاح فسخ شده باشد: پاسخ دیگر برای سوال در چه صورتی مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟ فسخ نکاح است. اگر قبل از این که رابطه زناشویی میان زوجین برقرار شود عقد نکاح فسخ شده باشد زن مستحق مهریه نخواهد بود مگر این که فسخ به دلیل عنن و ناتوانی جنسی مرد صورت گرفته باشد که در این صورت نصف مهریه باید به زن پرداخت شود.

شرایط بخشش مهریه چیست؟

یکی از مهم ترین حقوقی که قانون مدنی برای زن قائل شده، مهریه است. زن با اختیار مطلق، حق دخل و تصرف در مهریه خود را داشته و می تواند به هر نحوی که بخواهد از مهریه خود استفاده کند یا تصمیم به بخشش مهریه خود بگیرد. البته بخشیدن مهریه نیز از جمله حقوق زن بوده و می تواند با رعایت شرایط مخصوص آن، مهریه خود را به همسرش ببخشد. یکی از شرایط بخشش مهریه، جاری شدن صیغه ی عقد نکاح است. به عبارت دیگر، اگر زن پیش از جاری شدن خطبه عقد، آنچه را که به صورت لسانی به عنوان مهریه در نظر گرفته شده ببخشد، بخشش او باطل خواهد بود.  شرط بعدی در بخشش مهریه، به ثبت رساندن آن است. بنابراین، اگر زوجه تمایل به بخشش مهریه خود داشته باشد، باید ابتدا این بخشش را به صورت مکتوب درآورده و آن را امضا کند. سپس، باید حتما این سند مکتوب را در دفاتر رسمی به ثبت برساند. در این صورت، در آینده مشکلی از این بابت برای زوج پیش نخواهد آمد.

مدارک لازم برای بخشش مهریه چیست؟

به منظور بخشش مهریه لازم نیست که زوجین به دادگاه خانواده مراجعه کنند. آنها می توانند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و در اختیار داشتن مدارک، نسبت به بخشش مهریه اقدام نمایند. شناسنامه و کارت ملی زوجه، شناسنامه و کارت ملی زوج و همچنین عقدنامه، از جمله مدارک لازم برای بخشش مهریه می باشند.  البته باید توجه داشت که اگر بخشیدن مهریه در خارج از دفاتر اسناد رسمی و بدون حضور شاهدان انجام شود، وجهه ی قانونی نداشته و اثبات آن در دادگاه دشوار است

تاثیر وکیل برای بخشش مهریه به چه میزان است؟

مسئله پرداخت مهریه و بخشش مهریه  آن یکی از پرچالش ترین مسائل در دادگاه های خانواده است. این مسئله پس از طلاق زوجین و پایان یافتن زندگی مشترک آنها، اهمیت بیشتری پیدا می کند. به همین دلیل، در صورت عدم آگاهی از قوانین مربوط به این موضوع، احتمال متضرر شدن زوجین وجود خواهد داشت. بنابراین، بهتر است در این مسیر از یک وکیل طلاق با تجربه کمک بگیرید. از طریق مشورت با وکیل پایه یک دادگستری یا استفاده از مشاوره حقوقی رایگان، تنش های حاصل از مسئله ی بخشش یا پرداخت مهریه به حداقل خواهد رسید. علاوه بر این، وکیل مهریه می توانند با وکالت از طرف شما در دادگاه ها و دفاتر اسناد رسمی حاضر شده و تمام مراحل قانونی را از جانب شما طی کنند. پس دیگر لازم نیست نگران وقت، هزینه و رفت و آمد خود باشید.

بخشش مهریه به چه صورت‌هایی امکان‌پذیر است؟

1. بخشش مهریه در قالب ابراء

چنان‌چه مهریه همانند اغلب موارد رایج در جامعه به صورت دِین و به عنوان مثال سکه تعیین شده باشد، مشمول مقررات ابراء خواهد بود.  ابراء عبارت است از صرف‌نظر کردن طلبکار از حق خود و به معنی اسقاط حق به طور مطلق است؛ بنابراین در این حالت زمانی که زوجه به همسر خود می‎گوید، تو را از پرداخت مهریه بَری می‌کنم، به این معنی است که از نظر من تو دیگر تکلیفی برای پرداخت مهریه نخواهی داشت. این بیان باعث می‎شود تا تکلیف شوهر در اداء مهریه، به‎طور کلی از بین برود. درنتیجه در این حالت زن این حق را ندارد که از بخشش مهریه صرف‌نظر کند.

۲- بخشش مهریه در قالب هبه

هِبه در لغت به معنای بخشش و دادن چیزی به کسی بدون دریافت مالی در قبال آن است. در مفهوم حقوقی هم هبه چندان از تعریف لغوی دور نیفتاده است. هبه در حقوق قراردادی است که در آن شخصی مالی را به صورت مجانی به تملیک شخص دیگر در می‌آورد.

لازم به ذکر است که واهب (هبه کننده) می‌تواند هبه را به دریافت مال یا به شرط خاصی مشروط کند؛ اما این امر قرارداد را به معاوضه (خریدوفروش) تبدیل نمی‌کند. به عنوان مثال واهب می ‌گوید من این خانه را به شما می‌ بخشم، به شرط اینکه به من زبان المانی بیاموزید یا اینکه زوجه به زوج می‌گوید مهریه ‌ام را به شما می ‌بخشم، به شرط اینکه من را طلاق دهید. بخشش مهریه در قالب هبه غیر معوض و هبه معوض میتواند قرار گیرد.

آیا بخشش مهریه قابل رجوع است؟

در صورتی که در سند بخشش مهریه از عبارت “ابراء مهریه” استفاده شود، امکان بازگشت از بخشش مهریه وجود نخواهد داشت و خانم تحت هیچ شرایطی نمی‌ تواند مهریه‌ اش را باطل کند، مگر در شرایط خاصی مانند وضعیت دیوانگی یا ناتوانی.

از طرف دیگر، اگر خانم در سند از عبارت “هبه” استفاده کند، امکان بازگشت به مهریه وجود دارد، مگر اینکه مهریه به عنوان مقدمه ‌ای برای ازدواج به او داده شده باشد، در این صورت قانون اجازه بازگشت را نمی ‌دهد.

اما اگر مهریه معوض باشد و در ازای دریافت مال بخشیده شده باشد، خانم می ‌تواند بعداً از بخشش خود انصراف دهد. همچنین، اگر خانم مهریه را به عنوان جزئی از طلاق بخشیده باشد، آقا هم می‌تواند در طول مدت معینی به خانم بازگردد و این بازگشت باطل شدن طلاق را نیز به همراه دارد.

آیا برای بخشش مهریه اذن پدر لازم است؟

شرایط بخشش مهریه، عقل، بلوغ، رشد، قصد، رضایت و اختیار زن، هنگام بذل مهریه خویش است. از آنجا که بر اساس قانون، زن، مالک مهر خود بوده و هرگونه دخل و تصرف یا بذلی که بخواهد، می‌تواند، نسبت به آن انجام دهد، بخشیدن مهریه بدون اذن پدر، مشکل و مساله قانونی، نخواهد داشت و کاملا صحیح است.

رضایت پدر و اجازه او، شرط صحت بخشیدن مهریه نیست و در هیچ قانونی، از لزوم رضایت پدر و اذن او، جهت صحت بذل مهریه، سخنی به میان نیامده است. اما، به لحاظ عملی، برخی از دفترخانه ها، اذن پدر، برای بخشش مهریه و رضایت وی برای بذل آن را شرط لازم و ضروری این امر می ‌دانند که این مسئله، قانونی نیست.

شایان ذکر است، چنانچه، دفترخانه، از ثبت بذل یا ابراء مهریه، خودداری کرده و آن را منوط به وجود اذن پدر نماید، متقاضی بذل، می‌تواند، از دفترخانه، به علت تخلف در انجام وظایف خود، در کانون سردفتران، شکایت کند. همچنین، در صورتی که زوجین بخواهند، می ‌توانند با تنظیم یک قراداد خصوصی و بر روی برگه کاغذ، اقدام به ثبت و مستند کردن بذل مهریه کنند و آن را به امضای شهود برسانند که در این صورت، بذل، صحیح بوده و این سند، یک سند عادی محسوب خواهد شد.

بخشیدن مهریه و گرفتن حضانت فرزند:

والدین هر دو می‌ توانند حضانت فرزند خود را عهده ‌دار شوند. حضانت فرزند تا قبل از ۷ سالگی بر عهده مادر و از ۷ سالگی تا زن بلوغ حضانت بر عهده پدر خواهد بود. اما این قوانین وضع‌ شده قابل ‌تغییر هستند. در بیشتر مواقع دادگاه نفع فرزندان را در نظر می ‌گیرد و سپس رای نهایی حضانت را صادر می‌کند.هر یک از والدین که حضانت فرزند را عهده‌دار شود، والد دیگر طی زمانی مشخص فرزندش را ملاقات می‌کند. در صورتی که زوجین تصمیم بگیرند به شکل طلاق توافقی  از هم جدا شوند، حضانت فرزندان  نیز یکی از اموری خواهد بود که با هم به توافق می‌رسند. برای مثال گاهی بین زن و شوهر صلح برقرار می‌شود و تصمیم می‌گیرند در ازای بخشش مهریه حق حضانت فرزند را در اختیار زن بگذارند.با ثبت چنین صلح و قراردادی پس از بخشیدن مهریه، در صورتی که مادر واجد شرایط حضانت نباشد، یا صلاحیت او از بین برود و حضانت مادر به نفع فرزند نباشد، در تمامی این موارد باز هم مرد حق حضانت فرزند را نخواهد داشت. زیرا بخشش مهریه در مقابل ارائه حضانت تصویب و تایید شده است. بنابراین در هیچ صورتی نمی‌توان این قرارداد را فسخ کرد.

بخشیدن مهریه در ازدواج موقت به چه صورت است؟

همه ما می ‌دانیم که مهریه حقی است و زمان جاری شدن خطبه عقد مرد موظف است مهریه همسر خود را پرداخت کند. بنابراین نوع عقد چه موقت و چه دائم مهم نیست، در هر ۲ صورت شوهر باید مهریه همسرش را بپردازد. مگر اینکه زوجه طبق یک سند رسمی اعلام نماید که مهریه را به نفع شوهرش می‌ بخشد.در روند بذل مهریه طی ازدواج موقت باید سندی به طور کتبی ضمیمه شود که طی آن زن اعلام کند مهریه خود را بخشیده است. در ضمن هنگام امضای این سند بهتر است شاهدی نیز حضور داشته باشد. البته بعضی از حقوقدانان معتقدند دریافت مهریه تا هنگامی امکان‌پذیر است که عقد موقت بین زن و شوهر پایدار و معتبر باشد.البته بخشش مهریه زنی که به عقد موقت مردی درآمده است به طور دقیق شبیه روند بذل مهریه عقد دائم است. در نتیجه اگر همسری بخواهد در حین عقد موقت مهریه خود را ببخشد باید روند بخشیدن مهریه در عقد دائم را پشت سر بگذارد. به طور کلی قوانین بخشش مهریه در عقد دائم و موقت شبیه یکدیگر است.

خلاصه مطلب

طی این مقاله شما را با مسئله بخشش مهریه آشنا کردیم. روند و مراحل این کار را برایتان شرح دادیم. همچنین مدارک لازم برای ثبت سند بذل مهریه را ذکر کردیم. در ضمن گفتیم که برای بخشش مهریه زوجه نیاز به اذن پدر دارد. فراموش نکنید بخشش مهریه به ۲ صورت  غیر رسمی غیر قابل ‌انجام است. بخشیدن مهریه زمان زیادی نمی‌برد و نیازی نیست برای این کار به دادگاه مراجعه کنید. ایرانیانی که در کشورهای خارجی زندگی می‌کنند نیز از طریق سامانه میخک می‌توانند برای بخشیدن مهریه خود اقدام کنند. در بسیاری مواقع نیز زوجه در ازای دریافت حق طلاق یا حضانت فرزند خود، از مهریه ‌اش صرف‌نظر می‌کند. در صورتی که برای بخشیدن مهریه نیاز به راهنمایی دارید از طریق هریک از شماره های ۰۹۴۲۶۰۰۱۲۰۲/۰۹۲۱۸۵۲۹۲۳۹ با ما در ارتباط باشید.